Ontstaan
Teylers Museum komt voort uit de idealen van de rijke Haarlemmer Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778). Volgens de filosofie van zijn tijd, de verlichting, gelooft Teyler dat de verspreiding van kennis over kunst en wetenschap zal leiden tot een betere samenleving. Met zijn testament legt hij de basis voor dit museum en twee geleerde genootschappen. Zo blijven Teylers idealen actueel tot op de dag van vandaag.
Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778)
Pieter Teyler van der Hulst komt uit een familie van doopsgezinden (mennonieten). Dat zijn gereformeerde christenen met strikte ideeën over de verbinding tussen mensen. Om religieuze redenen zijn Teylers voorouders in de 16de eeuw vanuit Schotland naar Haarlem geëmigreerd. Ze zijn vanouds actief in de textielnijverheid en ook Pieter is, net als zijn vader, succesvol in de productie en verkoop van zijde en laken (wollen stof). Vanaf 1763 verlegt hij zijn activiteiten naar de financiële wereld en biedt hij zijn diensten aan als bankier. Als typisch vertegenwoordiger van de Verlichting heeft Teyler een brede belangstelling voor wetenschap en kunst. Op beide terreinen legt hij verzamelingen aan. Daarnaast is hij zeer geïnteresseerd in theologie. In 1728 trouwt hij met Helena Wijnands Verschave. In 1756, kort na de dood van zijn echtgenote, maakt Pieter Teyler zijn testament op.
Teylers Testament
Pieter Teyler maakt fortuin in de textielproductie en later als bankier. Net als veel 18de-eeuwse tijdgenoten heeft hij een brede belangstelling voor wetenschap en kunst en is hij gefascineerd door filosofie en theologie. Pieters huwelijk met Helena Wijnands Verschave blijft kinderloos. Kort na haar dood maakt Pieter in 1756 zijn testament op. Daarin vermaakt hij zijn hele vermogen van 2 miljoen gulden (nu zo'n 22 miljoen euro) aan een Stichting, bestuurd door vijf Directeuren uit zijn vriendenkring.
Groepsportret van Directeuren en secretaris van Teylers Stichting, 1786. Staand Leendert Viervant, architect van de Ovale Zaal.
Wybrand Hendriks (1744-1831)
Teylers Stichting
De Stichting uit Teylers testament dient diverse doelen. Voorop staat: kennis van godsdienst, kunsten en wetenschappen stimuleren bij de burgerij. Daarnaast gaat er geld naar armenzorg en andere liefdadigheid. Na de dood van Pieter Teyler in 1778 erft de Stichting bovendien zijn woonhuis aan de Damstraat 21, inclusief zijn boeken en zijn verzamelingen op het gebied van munten, penningen, tekenkunst en natuurlijke historie.
Teylers Museum
De directeuren van Teylers Stichting zien weinig belang in Teylers eigen verzamelingen en doen het meeste van de hand. Toch zien ze het belang van een publieke plek die ruimte biedt aan collecties voor studie en onderzoek. In 1779 vragen ze Leendert Viervant een imposante ‘Boek- en Konstzael’ te ontwerpen, achter Teylers woonhuis. De Ovale Zaal opent in 1784 voor publiek. In de eeuwen erna groeit het museumcomplex steeds verder uit.
Ovale Zaal, ontwerp van Leendert Viervant.
Ontdek meer
