Teylers Museum verwerft tekening van mysterieuze tekenaar

Raadselachtig onderwerp

Het onderwerp van de tekening is mysterieus. Een man (of is het een vrouw?) balanceert op een koord dat is gespannen tussen twee bomen. Angstvallig klampt hij zich vast aan de takken, terwijl twee vrouwen woest aan het koord trekken en hem naar beneden proberen te krijgen. Welk onderwerp wordt hier verbeeld? De voorstelling heeft veel weg van afbeeldingen van de vrijers- of vrijstersboom, een zeer geliefd thema in de 16de tot de 19de eeuw om de huwelijksmarkt te illustreren. Zouden de vrouwen in de tekening ook handelen uit liefde? Of heeft de man op het koord misschien iets misdadigs gedaan?

In goede staat

De voorstelling is met bruine inkt en witte verf op lichtbruinpapier getekend, waardoor een spectaculair licht/donker-contrast is ontstaan. Deze chiaroscuro-techniek was populair in de Nederlanden in het eerste kwart van de 16de eeuw. Gezien het formaat en de uitgewerkte staat van de voorstelling, is de tekening mogelijk bedoeld als zelfstandig kunstwerk, voor aan de muur. Van dit soort tekeningen zijn nog maar weinig exemplaren bewaard gebleven. In de tochtige en vochtige huizen uit de 16de eeuw had een kwetsbare tekening geen lang leven. Het komt daarom zelden voor dat zo'n tekening in goede staat op de markt komt.

Zeldzaam

Veel tekeningen uit de 16de eeuw zijn niet gesigneerd, waardoor het moeilijk is de maker ervan te achterhalen. Twee mannen vechtend om een vrouw draagt rechtsonder een oude toeschrijving aan Aertgen Claesz van Leyden (ca. 1498-ca. 1564). Het werk kan echter niet in verband worden gebracht met deze Leidse kunstschilder en ontwerper van glasruitjes. Onderzoek, uitgevoerd door Teylers-conservator Marleen Ram, wijst uit dat er nog drie andere tekeningen bestaan die van dezelfde hand lijken te zijn. Wie de maker ervan is moet nog verder worden uitgezocht. Duidelijk is dat het een Nederlandse kunstenaar betreft die in een herkenbare en zeer aansprekende stijl en techniek werkte. Er bevinden zich geen vergelijkbare tekeningen (ook niet door andere makers) uit dezelfde periode in Teylers Museum of andere Nederlandse musea. Het is een zeldzaamheid, die een hopelijk ooit nog te ontcijferen inkijk geeft in de 16de-eeuwse denkwereld.

Matthijs de Clercq

Al meer dan 25 jaar steunt Matthijs de Clercq Teylers Museum bij aankopen van tekeningen, in het bijzonder op het gebied van Nederlandse tekenkunst uit de 16de eeuw. De basis van de tekeningenverzameling van Teylers Museum is een grote groep tekeningen uit het bezit van Christina van Zweden en Livio Odeschalci die in 1790 werd verworven. Hieronder bevinden zich meer dan 100 tekeningen van Hendrick Goltzius (1558-1617), de grootste en meest diverse groep tekeningen van deze belangrijke kunstenaar wereldwijd. Om zijn tekeningen meer in context te kunnen plaatsen, heeft Teylers Museum – met name de afgelopen decennia – met speciale aandacht Nederlandse tekenkunst uit de 16de eeuw verzameld. Met dank aan de genereuze steun van Matthijs de Clercq kon het museum al meer dan 100 tekeningen aankopen. Daar is nu, mede dankzij de Vereniging Rembrandt, een unieke tekening aan toegevoegd.

Over Vereniging Rembrandt

De Vereniging Rembrandt geeft Nederlandse musea al sinds 1883 onmisbare steun bij de aankoop van topkunst, zodat iedereen daar blijvend van kan genieten. Ook helpt zij bij restauraties en onderzoek. Zij kan dit werk doen dankzij de vrijgevigheid en betrokkenheid van haar leden. Daar krijgen ze ook iets voor terug: vrije toegang tot 150 musea in Nederland, drie keer per jaar een inspirerend kunstmagazine en uitnodigingen voor kunstevenementen. De Vereniging Rembrandt is onafhankelijk, overkoepelend en beschikt over brede expertise.