Unieke bruiklenen naar Nederland voor De mannen van Michelangelo in Teylers Museum
donderdag 15 mei 2025
Voor de tentoonstelling 'De mannen van Michelangelo', te zien in Teylers Museum van 15 oktober 2025 tot en met 25 januari 2026, komen unieke bruiklenen van over de hele wereld naar Haarlem. Een brief aan Michelangelo’s grote liefde, het allerlaatste houten beeldje dat hij maakte en een bijzondere voorstudie van een androgyne figuur in de Sixtijnse Kapel: veel werken zijn voor het eerst in Nederland te zien. Allemaal gaan ze over het mannelijk lichaam: van geïdealiseerde, gespierde lijven die de goddelijke perfectie van Adam benaderen tot het fragiele lichaam van Christus aan het eind van Michelangelo’s diepgelovige leven.
Meerdere perspectieven
Michelangelo Buonarroti (1475-1564) was gefascineerd door het mannenlichaam. In bijna al zijn kunstwerken speelt het een rol, veelal naakt, gespierd en in een spannende houding. De mannen van Michelangelo bekijkt het mannelijk lichaam in het werk en leven van Michelangelo van alle kanten: van de invloed van zijn voorgangers en de klassieke oudheid tot zijn grote kennis van de anatomie en zijn gebruik van mannelijke modellen. Ook de theoretische en religieuze betekenis van het mannenlichaam voor Michelangelo komt aan bod, net als zijn persoonlijke voorkeur voor mannen. Het is voor het eerst dat er een tentoonstelling volledig gewijd wordt aan Michelangelo en het mannelijk lichaam.
Toptekeningen
22 toptekeningen uit Michelangelo’s oeuvre bevinden zich – al sinds het prille begin van het museum – in de collectie van Teylers. Zij vormen de basis van De mannen van Michelangelo en worden aangevuld met veertig bijzondere bruiklenen, waaronder enkele internationaal vermaarde tekeningen. Samen met een aantal sculpturen, brieven, een boek en enkele tekeningen en prenten van vrienden, leerlingen en navolgers van Michelangelo, biedt de tentoonstelling een unieke blik op het thema.
Invloed van voorgangers
Zo is de vroegst-bekende studie van een mannelijk naakt van Michelangelo’s hand te zien, die hij getekend heeft toen hij nog geen twintig jaar oud was. De tekening laat zien dat hij de generaties voor hem goed bestudeerd heeft, maar ook zijn kenmerkende losheid en originaliteit zijn al duidelijk. Een privéverzamelaar kreeg de tekening in 2022 in bezit en was bereid hem uit te lenen voor de tentoonstelling.
Michelangelo Buonarroti (1475-1564), Een mannelijk naakt (naar Masaccio) en twee andere figuren, ca. 1492-1496. De uitgewerkte man in het midden baseerde Michelangelo op een fresco van de belangrijke renaissancekunstenaar Masaccio (1401-1428).
Particuliere collectie
Tussen man en vrouw
Michelangelo kijkt goed naar het werk van andere kunstenaars, bestudeert beelden uit de klassieke oudheid, en werkt met levende (mannelijke) modellen, zoals in zijn tijd gebruikelijk is. Als een van de allereerste kunstenaars ontleedt hij zelfs overleden mensen, om de lichaamsopbouw goed te begrijpen en elke spier de juiste plek te geven, op zoek naar het ideale lichaam.
Vanuit The Metropolitan Museum in New York komt voor het eerst de voorstudie voor de Libische Sibille (ca. 1511) in de Sixtijnse Kapel naar Nederland. De Libische Sibille, een van de vijf vrouwelijke profeten die de komst van Christus zouden hebben voorspeld, vertoont duidelijk mannelijke kenmerken. Zeer waarschijnlijk is ze getekend naar mannelijk model. Michelangelo lijkt soms bewust te kiezen voor een androgyn uiterlijk, waardoor zijn figuren een mysterieuze en bovenmenselijke uitstraling krijgen, verheven boven man of vrouw. Dat is ook goed te zien in de voorstudie voor het hoofd van Leda (ca. 1530) uit Casa Buonarroti in Florence, waarvoor het model waarschijnlijk een jonge man was.
Michelangelo Buonarroti (1475-1564), Studies voor de Libische Sibille voor de Sixtijnse Kapel, ca. 1511. Om de bovenmenselijke status van de Sibille te benadrukken, behoudt Michelangelo de mannelijke kenmerken van zijn model.
Collectie The Metropolitan Museum of Art, New York
Michelangelo Buonarroti (1475-1564), Studies voor het hoofd van Leda, ca. 1530. Ook het model voor Leda is waarschijnlijk een jonge man. Hij draagt de kleren van een atelier-assistent.
Collectie Casa Buonarroti, Florence
Geliefde
Casa Buonarroti leent ook brieven uit van Michelangelo en Tommaso de’ Cavalieri, een jonge edelman, die hij in 1532 ontmoet. Michelangelo wordt smoorverliefd op hem. Ze schrijven elkaar veel en Michelangelo stuurt Tommaso gedichten en tekeningen. De zeer fraai uitgewerkte tekening De Droom (1532) heeft hij waarschijnlijk voor Tommaso gemaakt. Hij verwerkt er veel mythologische en filosofische betekenissen in. Hiermee komt een van de grootste schatten van The Courtauld Gallery in Londen naar Nederland.
Michelangelo Buonarroti (1475-1564), De droom, ca. 1533. Mogelijk heeft Michelangelo deze rijke en uitgewerkte tekening gemaakt als cadeau voor Tommaso de’ Cavalieri. De tekening is bedoeld als persoonlijk cadeau, maar is meteen beroemd.
Collectie The Courtauld Gallery, Londen
Toegeschreven aan Michelangelo Buonarroti (1475-1564), Studie voor een kruisiging, ca. 1562-1563
Collectie Casa Buonarroti, Florence
Het lichaam van Christus
Michelangelo is diepreligieus. Het lichaam van Christus geeft hij weer in een zachtere stijl met meer emotie dan andere geïdealiseerde, gespierde lijven. Hierin zie je zijn persoonlijke aanbidding voor Christus. Zo ook in het houten model voor een gekruisigde Christus (ca. 1562-1563) dat uit Casa Buonarroti naar Haarlem komt. Hij maakte het beeldje in zijn allerlaatste jaren, mogelijk voor zijn familie.
Jubileumjaar
Naast bovengenoemde musea worden ook topwerken uitgeleend door the Royal Collection in Windsor Castle, the British Museum in Londen, het Uffizi in Florence, the Ashmolean Museum in Oxford, de verzameling van de Earl of Leicester op Holkham Hall en het Louvre in Parijs. Ook het Rijksmuseum en het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis RKD lenen werken uit. In dit jubileumjaar, 550 jaar na Michelangelo’s geboorte, is het een unieke, eenmalige kans om deze fenomenale kunstwerken van Michelangelo in Nederland bij elkaar te zien. De tentoonstelling wordt ontworpen door architect Afaina de Jong. Met haar studio AFARAI gaf zij onder meer de slavernijtentoonstelling in het Rijksmuseum vorm. In haar vormgeving streeft zij naar nieuwe blikrichtingen op het werk van Michelangelo.
Boek
De mannen van Michelangelo werpt nieuw licht op het denken en doen van Michelangelo, ondersteund door een boek met essays van Michelangelo-specialisten Michael Rocke, Raymond Carlson, Eric Boot, Marieke van den Doel, Jennifer Sliwka, Paul Joannides, Teylers-conservator Terry van Druten en gastconservatoren Martin Gayford en Klazina Botke. De publicatie verschijnt in het Nederlands, Engels en Duits en wordt uitgegeven door Hannibal Books.
Nieuwsbrief
Vandaag opent de inschrijving voor een speciale Michelangelo-nieuwsbrief van Teylers Museum. Blijf op de hoogte van al het nieuws rondom de tentoonstelling en krijg de mogelijkheid om al vóór de officiële start van de ticketverkoop (1 september) tickets te bestellen.
